İyi oluş halini insanın “kendini iyi hissetmesi ve iyi işlevde bulunması” olarak tanımlıyoruz.
Pozitif psikoloji biliminin bir çalışma alanı olan iyi oluş haline sahip olmak için bazı psikolojik kaynaklarına sahip olmak ve bunları geliştirmek önemlidir.
İyi oluş, iyi hissetmekten farklıdır. İyi oluş, yaşam doyumu (life satisfaction), hazza dayalı duygulanım (emotions) ve yaşamın anlamı (meaning of life) olarak üç boyutta incelenir.
Psikolojik iyi oluş kaynaklarından bazıları aşağıdaki gibidir.
Umut
Umut insanı yaşama bağlayan en değerli iyi oluş kaynağıdır. Umudunu kaybettiğinde hareket edemezsin, yatağından kalkma gücü bulamazsın. Umudunun yüksek olduğu zamanlarda zımba gibi olursun, hayata ve insanlara olumlu yaklaşır, her kötü gidişatın bir çıkış yolunun olacağını düşünürsün. Umut seni hareket etmeye teşvik eder.
Özgünlük
Özgün olmak duygu, düşünce ve davranışlarda tutarlılık ve benliğin en doğal haliyle dışa vurumu olarak düşünülebilir. Samimiyet taklit edilemez denir, özgün insan da samimidir ve bunu hemen anlarsınız.
Özsaygı
Özsaygısı olan bir kişi kendinden memnun. Değerli olduğunu, sevmeye ve sevilmeye layık olduğunu hisseder. Halinden memnundur.
Özanlayış (Özşefkat, Özmerhamet)
İnsanın kendine merhamet gösterebilmesidir. Bazen insanlar başarısız olduklarında, hatalar yaptıklarında kendilerine aşırı sert ve eleştirel yaklaşabiliyor. Oysa aynı hataları bir arkadaşın yapsaydı, ona neler söylerdin diye sorduğumuzda, karşısındaki kişiye daha merhametli davranırlar. Özanlayış, insanın kendine başkalarına verdiği anlayışı da verebilmesi demektir.
İyimserlik
İyimserlik, polyannacılık olarak görülmemelidir. İyimser insan kötü olaylar karşısında durumun farkında olan ama bir çıkış yolunun bulunabileceğine dair iyimser bir tutum halinde olandır. Her zorluğun geçici olduğunu bilen kişi iyimserdir. Olayları genellemekten ziyade duruma özel olduğunu bilir. Yaptığı bir hata dolayısıyla kötü bir insan olduğunu düşünmez, sadece kötü bir karar aldığını bilir.
Şükran duyma
Eskiden aileler yemek sofralarına oturduğunda “verdiğin nimetlere şükürler olsun” derdi. O gün sofrada yiyecek yemeklerinin olmasından dolayı şükran duyarlardı. Kendilerinden daha zor durumda olanların da yemek bulmaları için dua ederlerdi. Günümüzde hep daha fazlasını, daha iyisini ve daha güzelini isteyip durarak bazen elimizde olanların kıymetini bilmeyi, elimizde olanlara sahip olmak için canlarını verecek nicelerini unuturuz. Şükran duygusu bizi kendimizle barışık, elimizde olanlarla bile mutlu olabilmeye teşvik eder. Olumlu olan şeyleri görmemizi ve hatırlamamızı sağlayarak bizi üzüntü ve depresyona karşı korur.
Özgecilik (Diğerkamlık)
İyileşmek için iyileştirmek gerekir. Özgecilik diğerlerine iyilik yapmak anlamındadır. İnsan bunu salt kendisi iyi hissetsin diye değil, gerçekten gönlünden geldiği için yapar.
Affedicilik
İçinde bulunduğumuz ortamda o kadar çok haksızlık, hukuksuzluk, manipülatif ve insanı dolandıran durumlar söz konusu ki, bu durumlara maruz kalanların kişilere kin ve nefret duygusu artmış durumda. Affedicilik yapması zor bir erdem olmakla birlikte, affedebilmek kişinin ruhunun rahatlamasına ve kendini daha iyi hissetmesine etken olur. Affedebilen kişi, karşısındaki kişinin hatalı olduğunu bildiği ve kendisine yapılanın yanlış olduğunu bilmesine rağmen bilinçli olarak affetmeyi seçer. Olayı unutmayabilir ama kendisine yapılan yanlışları affederek, kendini rahatlatmayı seçer.
Entellektüel Birikim
Entellektüel birikime sahip insanlar hemen hemen herşeye karşı merak duyarlar. Meraklı olduklarından çok araştırırlar, çok okurlar, çok öğrenirler. Deneyimlere açıklıkları yüksektir.
Akış
Akış hali, insanın meşgul olduğu alanla ilgilenirken zamanın nasıl uçup gittiğinin farkında bile olmaması halidir. Akış, uğraştığınız işin beceri seviyenizle uyumlu olduğu ancak sizi hafif zorlayan işlerin varlığında ortaya çıkar. Yaptığınız iş beceri seviyelerinizin altındaysa, ortaya sıkıntı hali çıkar.
Anlam
Senin için yaşamının bir anlamı varsa, o anlam doğrultusunda amaçların ve hedeflerinin de oluşması kolay olur. Yaşamın anlamı var mı ki diye sorabilirsiniz? Belki yoktur ama her insan kendi yaşamına bir anlam yüklemesi mümkündür.
Sosyal destek
Sosyal destek, sizi iyi halinizle de kötü halinizle de seven insanların yanınızda olması demektir. Günümüzde çıkar ilişkilerinin yükseldiği, insanların birbirleriyle sadece iş odaklı dostluklar kurduğu bir dönemde, sosyal destek daha da önem kazanan bir özellik olarak karşımıza çıkar. Ailesiyle ilişkileri kuvvetli olan ve etrafında sırf siz istediğiniz için yürümeyi sevmese de yürüyüşe çıkmayı teklif eden dostlarınızın olması demektir.
